Gạo lứt, còn gọi là gạo rằn, gạo lật là loại gạo chỉ xay bỏ vỏ trấu, chưa được xát bỏ lớp cám gạo. Đây là loại gạo rất giàu dinh dưỡng đặc biệt
là các sinh tố và nguyên
tố vi lượng. Do trong phương ngôn tiếng Việt Nam Bộ
"lứt" và "lức" đồng âm, đều được đọc là /lɨk/ nên gạo lứt còn được viết là "gạo lức". Trong
phương ngôn tiếng Việt Bắc Bộ thì "lứt" và "lức" có cách đọc
khác nhau, "lứt" được đọc là /lɨt/, "lức" được đọc là /lɨk/, không thể thay thế cho nhau.
Các loại gạo lứt |
Thành phần của gạo lứt gồm chất tinh bột, chất đạm, chất
béo, chất xơ cùng các vitamin như B1, B2, B3, B6; các axit
như pantothenic (vitamin B5), paraaminobenzoic (PABA), folic (vitamin
M), phytic; các nguyên tố vi lượng như canxi, sắt, magiê, selen, glutathion (GSH), kali và natri.
Trường
hợp gạo trắng qua quá trình xay, giã, 77% vitamin B3, 80% vitamin B1, 90%
vitamin B6, một nửa lượng mangan và hầu hết chất xơ bị mất đi. Các
chuyên gia dinh dưỡng cũng nhận thấy, một lon gạo lứt khi nấu thành cơm chứa
84 mg magiê, trong khi đó ở gạo trắng chỉ có 19 mg. Lớp cám của gạo
lứt cũng chứa một chất dầu đặc biệt có tác dụng điều hòa huyết áp, làm
giảm cholesterol xấu, giúp ngăn ngừa qua các bệnh tim mạch.
Gạo lứt muối mè tuy mạnh về mặt chất khoáng nhưng lại yếu về chất đạm và chất
béo. Thiếu 2 chất này thì cơ thể không thể tổng hợp kháng thể, nội tiết tố...
Một số người bị dị ứng, rối loạn kinh nguyệt, thiếu máu, suy nhược trầm
trọng chỉ vì lạm dụng kiểu ăn ròng gạo lứt muối mè mà thiếu thịt cá.